Statystycznie w Polsce co roku rozwodzi się około 19-20 tysięcy par. Z tego wynika, że rozpada się nawet co trzecie małżeństwo w kraju. Fakt ten pociąga za sobą szereg konsekwencji. Wśród nich pojawia się często kwestia zabezpieczenia kontaktów drugiego rodzica z małoletnim dzieckiem, którego dobro dla sądu jest jednym z najwyższych priorytetów. Co trzeba wiedzieć w tym zakresie? Jak to wygląda w trakcie rozwodu i po jego orzeczeniu? I jakie formy komunikowania się są dopuszczalne? W poniższym artykule prezentujemy to zagadnienie szerzej. Zachęcamy do lektury.
Czym są kontakty z dzieckiem?
By lepiej zrozumieć kwestię władzy rodzicielskiej i ustalania kontaktów z dzieckiem, wpierw warto zdefiniować to pojęcie. Kodeks rodzinny i opiekuńczy w art. 113 § 2. kontakty z dzieckiem definiuje jako (w szczególności) przebywanie z dzieckiem, w tym odbywanie odwiedzin, spotkań, zabieranie go poza miejsce stałego zamieszkania i bezpośrednie porozumiewanie się, utrzymywanie korespondencji, korzystanie ze środków porozumiewania się na odległość, w tym m.in. z użyciem komunikacji elektronicznej, więc np. telefonicznej lub przez pocztę e-mail.
Co istotne, w § 1. KRiO określa, że każdy rodzic, niezależnie od tego, jaki zakres ma jego władza rodzicielska nad małoletnim, ma prawo widywać się z dzieckiem. Jeśli więc została ona przyznana w całości jednej ze stron, to ojciec czy matka ma prawo spotykać się z nim nawet jeśli kontakty są utrudniane.
Formy kontaktów z dzieckiem
Istnieją dwie główne formy kontaktowania się z małoletnim, a wśród nich – bezpośrednie i pośrednie. Pierwsze są zdecydowanie najpełniejsze i należą do najbardziej preferowanych ze względu na dobro dziecka. Wyróżnia się przy tym 4 główne sposoby realizacji tych kontaktów, w tym:
- przebywanie, rozumiane najszerzej jako odwiedzanie, spotykanie się oraz zabieranie go poza miejsce stałego pobytu, w których trakcie buduje się więź między rodzicem a małoletnim,
- odwiedziny/wizyty, odbywające się w miejscu zamieszkania dziecka; niekiedy przebiegają one w obecności drugiego rodzica,
- spotkania umawiane poza jego miejscem zamieszkania (w tym także w innych miejscowościach); wśród nich wyróżnia się m.in. odbieranie i zawożenie go do szkoły lub zajęcia pozalekcyjneoraz wspólne wyjścia, np. do kina,
- zabieranie dziecka poza miejsce stałego pobytu, czyli np. drugi rodzic może wziąć je do siebie czy w inne miejsce na weekend lub inny, określony czas (m.in. w ferie albo wakacje); stanowi to najbardziej pożądaną formę kontaktów.
Formy pośrednie z kolei należą do najmniej pożądanych i należy je stosować wyjątkowo. Mogą być również dodatkowym, niejako wspierającym sposobem porozumiewania się między rodzicem a małoletnim. W tym przypadku można wyróżnić zasadniczo dwie metody:
- korespondencję, rozumianą m.in. jako tradycyjne pisanie listów, e-maili, SMS-ów czy wiadomości tekstowych przez komunikator internetowy; co istotne, chodzi tu o formę, w której nadawcy wymieniają się z adresatami przemyśleniami, wspomnieniami i uczuciami,
- porozumiewanie się na odległość, czyli przez telefon lub z użyciem środków komunikacji elektronicznej, w tym m.in. aplikacji do rozmów z wykorzystaniem kamerek w laptopach czy smartfonach.
Kontakty z dzieckiem w trakcie sprawy rozwodowej
Nierzadko kontakty z dzieckiem stanowią przedmiot sporu w trakcie rozwodu. Bywa jednak, że sąd zupełnie nie musi zajmować się tą kwestią – rodzice w tym celu składają zgodny wniosek, w którym oświadczają, że nie chcą, by sprawa ta była rozwiązywana w toku postępowania. W praktyce jednak sytuacja ta bywa znacznie bardziej skomplikowana, a proces przeciąga się na lata. Wówczas strona opuszczająca miejsce stałego pobytu małoletniego może wnieść o uregulowanie kontaktów. Wniosek ten stanowi niekiedy aneks do pozwu rozwodowego lub zawiera się go w odpowiedzi na taki dokument. Istnieje także opcja złożenia go w formie osobnego pisma. W dwóch ostatnich przypadkach jednak konieczne jest uiszczenie stosownej opłaty.
W jaki sposób zabezpieczyć kontakt z małoletnim po orzeczeniu rozwodu?
Co w sytuacji, gdy sąd orzekł rozwód? Niekiedy rodzice porozumiewają się w tej kwestii (jak wskazano wyżej) i ustalenie kontaktów odbywa się polubownie między stronami. Wówczas oboje rodziców mogą zachować pełnię władzy rodzicielskiej. Jeśli jednak strony nie dojdą do porozumienia, sąd, kierując się dobrem dziecka, ustala formy kontaktów, harmonogram i zasady jego stosowania. Wtedy też określa, jak szerokie są uprawnienia np. ojca czy matki, mieszkających poza miejscem stałego pobytu małoletniego.
Zakaz kontaktów z dzieckiem – kiedy sąd może orzec?
Warto wiedzieć, że w określonych przypadkach rodzic może utracić lub mieć ograniczone prawo do utrzymywania kontaktów z dzieckiem. Dzieje się tak w sytuacji, gdy narusza lub zagraża jego dobru. Przykładem jest m.in. choroba psychiczna ojca czy matki, uzależnienie lub karalność.
Dobro dziecka to najwyższa wartość
Zarówno bezprawne ograniczanie kontaktów, jak i łamanie ustaleń sądu w tej materii, jeśli rodzice sami nie złożyli wniosku o to, jak mają wyglądać kontakty dziecka z opuszczającą dom stroną, mogą naruszać jego dobro. Ono zaś stanowi wartość nadrzędną. Dla wielu małoletnich sam rozwód rodziców to ogromna trauma. Dlatego należy zrobić wszystko, by przede wszystkim zatroszczyć się o to, aby rozstanie nie było dla nich jeszcze bardziej dotkliwym przeżyciem. W przypadku zaś, gdy uprawnienia potomka lub rodzica są bezprawnie ograniczane, pomóc może wykwalifikowany prawnik od spraw rodzinnych.