Podczas negocjowania umów strony często spotykają się z zapisami dotyczącymi kar umownych. Zapisy najczęściej chronią wyłącznie jedną ze stron. W swojej praktyce często spotykam się z zapytaniami z jednej strony: czy kary umownej należy się obawiać, a z drugiej: czy kara umowna to dobre zabezpieczenie. Warto więc wiedzieć kiedy można zastosować karę umową, żeby zabezpieczyć swoje interesy oraz kiedy zastrzeżenie kary umownej nie wywoła skutków prawnych, albowiem kara została w umowie skonstruowana wadliwie.
Zgodnie z art. 483 § 1 kodeksu cywilnego można zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy . Powyższy przepis stanowi definicję legalną „kary umownej”.
Wysokość kary umownej
Kara umowna to określona suma pieniężna. Przy czym w umowie można zastrzec ją wprost tj. wpisać jej wysokość (np. 1.000 zł) lub też wskazać kryteria do jej obliczenia (np. 5% wartości wynagrodzenia, 0,2 % wartości wynagrodzenia za każdy dzień zwłoki).
Niewykonanie zobowiązanie niepieniężnego
Dla swojej skuteczności kara umowna wymaga, aby zabezpieczała obowiązek o charakterze niepieniężnym. Przy czy od razu należy wskazać, że obowiązek świadczenia może polegać na działaniu lub zaniechaniu (przykładowo: wykonanie dzieła w terminie, powstrzymanie się od pewnych działań). Im bardziej szczegółowo zostaną wskazane obowiązki, których uchybienie powoduje uruchomienie kary umownej, tym jest to dla strony uprawnionej korzystniejsze. Powyższe pozwala bowiem uchronić się przed zarzutem, że dana sytuacja nie stanowi podstawy do domagania się kary umownej.
Trzeba wskazać, że skoro zapłatę kary umownej można zastrzec tylko w zakresie obowiązku niepieniężnego, to a contrario uchybienie obowiązkowi pieniężnemu nie może spowodować konieczności zapłaty kary umownej. Innymi słowy – opóźnienie w zapłacie (faktury VAT / rachunku) nie stanowi podstawy do domagania się kary umownej. W takiej sytuacji strona może domaga się odsetek ustawowych. Odsetek umownych strona mogłaby dochodzić tylko jeśli strony w umowie ustaliły ich wysokość.
Szkoda
Trzeba wskazać, iż co do zasady kara umowna jedynie zastępuje odszkodowanie. Należy podkreślić, że to nie wierzyciel ma udowodnić wystąpienie szkody na skutek działań dłużnika. Dla skutecznego dochodzenia należności z kary umownej wystarczające jest samo wykazanie wystąpienia okoliczności aktualizującej konieczność zapłaty kary umownej. To dłużnik chcąc uchronić się przed zapłatą kary umownej musi wykazać, że niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania umownego nie spowodowało żadnego uszczerbku w majątku wierzyciela.
Dowiedz się więcej o obłudze prawnej firm spółek